الفوائد الملیة لشرح الرسالة النفلیة (کتاب)الفوائد الملیة فی شرح الرسالة النفلیة تالیف زین الدین بن علی عاملی ،معروف به شهید ثانی (م ۹۶۶ ق)است. ۱ - مباحثشهید اول پس از تالیف کتاب الالفیة که شامل هزار واجب نماز است، با تالیف النفلیة که شامل سه هزار مستحب نماز است قصد داشته به روایت امام صادق -علیه‌السّلام -و امام رضا -علیه‌السّلام- که نماز دارای چهار هزار باب یا حد است عمل نماید. در بین آثاری که در بیان مستحبات نماز نوشته شده‌اند کتاب «النفلیة» از نظر ترتیب و طبقه بندی مطالب کم نظیر است. از زمان نگارش آن، فقهای بزرگ به آن توجه داشته و شروح متعددی بر آن نوشته‌اند که مشهورترین آنان «الفوائد الملیة» شهید ثانی است. ۲ - فهرست مطالبالفوائد الملیة همچون النفلیة از یک مقدمه و سه فصل و یک خاتمه تشکیل شده است. مقدمه، شامل تعریف نافله و تشویق و ترغیب به آن، فصل اول شامل مقدمات نماز ، فصل دوم شامل مقارنات نماز و فصل سوم شامل مکروهات و اعمال منافی با افضلیت نماز است. خاتمه نیز از دو قسمت تعقیبات نماز و خصوصیات سایر نمازها مثل نماز جمعه ، نمازهای اعیاد و غیر آنان تشکیل شده است. ۳ - خصوصیاتاز آنجایی که شهید ثانی در تمام علوم اسلامی و غیر آن مثل نحو ، صرف ، معانی و بیان ، منطق ، لغت ، اصول ، فقه ، تفسیر ، علم رجال ، تجوید ، فلسفه ، هیئت ، ریاضی و نظائر آن تخصص داشته و کتاب‌های متعددی در این موضوعات تالیف نموده است، کتاب موجود نیز در بردارندۀ مباحث مختلفی از این علوم می‌باشد و مباحث سودمند و گرانقدری از عقاید ، تفسیر ، ادبیات و غیر آنها در آن وجود دارد. عظمت علمی شهید اول (م ۸۷۶ ق) و فاضل مقداد (م ۸۲۶ ق) که از مبرزترین شاگردان شهید اول بوده است باعث شده که شهید ثانی تحت تاثیر این دو بزرگوار مباحث زیادی را بخصوص از کتاب « الذکری » و « التنقیح الرائع » بدون ذکر نام آنان مطرح نماید که از این نظر این کتاب مجموعه‌ای از این نظریات می‌باشد. استقراء تام کلمات فقهاء و بیان نظریات آنان و علمای اهل تسنن این کتاب را در نوع خود کم نظیر ساخته است و به دلیل همین جایگاه علمی در موسوعه‌های فقهی همچون: - مفتاح الکرامة سید محمد جواد عاملی (م ۱۲۲۶ ق) - مستند الشیعة ملا احمد نراقی (م ۱۲۴۵ ق) - جواهر الکلام شیخ محمد حسن نجفی (م ۱۲۲۶ ق) - کتاب‌های شیخ انصاری (م ۱۲۸۱ ق) - مستمسک العروة الوثقی آیة الله سید محسن حکیم (م ۱۳۹۰ ق) و غیر آنان به این کتاب استناد شده و اقوال و نظریات شهید ثانی را مورد بررسی و نقد قرار دهند. در مقدمۀ کتاب، شهید ثانی در معرفی کتاب و جایگاه آن می‌نویسد: فهذه کلمات قلیلة و تنبیهات جلیلة و فوائد ملیة تنقع (الرسالة النفلیة) و توضیح مبانیها و تحقق معانیها و تکشف ملتبسها و تشفق ملتمسها، مقتصر علی مناسبة مقتضی الحال من الاعراض عن تطویل المقال بماخذ الاحکام بطریق الاستدلال فان الغرض من الرسالة مجرد الاعمال و التنبیه علی جمیل الخصال و حمید الخلال. ۴ - نسخههادر الذریعة به نسخه‌های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی مربوط به سال ۹۶۳ ق، نسخۀ دانشگاه تهران مربوط به سال‌های ۱۰۶۲ و ۹۵۷ ق، نسخۀ مدرسۀ فاضل خان به خط زین العابدین بن محمد مربوط به ۹۷۱ ق اشاره شده است. در چاپ کتاب موجود از نسخه‌های متعدد خطی النفلیة و الفوائد الملیة استفاده شده است. سه نسخه‌های خطی النفلیة از کتابخانه آیة الله مرعشی که عبارتند از: ۱- نسخۀ خطی مربوط به سال ۱۳۴۲ ق که با رمز «ف» مشخص شده است. ۲- نسخۀ خطی مربوط به سال ۱۰۶۳ ق. ۳- نسخۀ خطی مربوط به سال ۹۳۹ ق. سه نسخۀ الفوائد الملیة از کتابخانۀ آیة الله مرعشی عبارتند از: ۱- نسخۀ خطی که با رمز «ه» مشخص شده و تاریخ نوشتن آن مشخص نیست. ۲- نسخۀ خطی مربوط به سال ۹۷۹ ق که با رمز «و» مشخص شده است. ۳- نسخۀ چاپ سنگی سال ۱۳۱۴ ق که در ایران چاپ شده و با رمز «ح» مشخص شده است. ۵ - تالیف و انتشاردر الذریعة تاریخ پایان آن را صفر سال ۹۵۵ ق ذکر کرده است، و به چاپ آن به نام « المقاصد العلیة » در سال ۱۳۱۲ ق اشاره شده است. کتاب موجود در سال ۱۴۲۰ ق بوسیلۀ مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم چاپ شده است و محقق آن محمد حسین مولوی است که بوسیلۀ بعضی از فضلا همراهی شده است. در مجلۀ تراثنا [۳]
تراثنا، مجله، ج۲۰، ص ۲۳۸ .
به نسخۀ چاپی که بوسیلۀ علی مدنی شامی تحقیق شده و بر نسخۀ خطی از کتابخانه مسجد گوهرشاد مربوط به سال ۹۸۳ اعتماد شده، اشاره شده است. ۶ - تحقیق و تصحیحکارهایی که در چاپ کتاب موجود بوسیلۀ گروه تحقیق و تصحیح انجام شده است عبارتند از: ۱- مقابلۀ نسخه‌های خطی و استحکام بخشیدن به متن آن گروه تحقیق پس از مقابلۀ نسخه‌های خطی و قطع پیدا کردن به صحیح بودن متن یک نسخه، آن را در متن کتاب موجود مورد استفاده قرار داده‌اند. در کنار این کار، ضبط وزن کلمات و الفاظ مشکل و عبارت‌های دارای ایهام نیز ذکر شده است. ۲- استخراج آیات و روایات از مآخذ و مصادر حدیثی مثل کتب اربعه در صورتی که این روایات در آنها موجود باشند و اگر در این منابع موجود نبوده و شهید ثانی در بیان روایتی منفرد بوده است آنگاه نام کتاب‌هایی که به الفوائد الملیة استناد نموده‌اند در حاشیه ذکر شده‌اند. ۳- استخراج اقوال فقها در صورتی که مآخذ و منابع آنها در دسترس باشد و در غیر این صورت سعی شده است از منابع و مصادری مثل مختلف الشیعة و السرائر و غیر آنان که به نقل و جمع آوری اقوال دیگر فقها پرداخته‌اند استفاده شود. در مواردی نیز که با الفاظ مبهمی مثل قیل، اجیب و نظائر آن در اسناد نظریه‌ای برخورد شده است سعی شده که صاحبان نظریه شناخته شده و معرفی گردند. حتی در مواردی که نظریه‌ای به اشتباه بوسیلۀ شهید اول یا شهید ثانی به فردی نسبت داده شده است در پاورقی به آن اشاره شده است و دلایل آن نیز ذکر شده است. ۴- شهید ثانی در ذکر منابع و مآخذ کتاب به گروهی از مصادر و مآخذ که تحت تاثیر آنها نبوده است تصریح نموده است اما به بعضی از مصادر از آن جهت که متاثر از آنان بوده مثل الذکری شهید اول و تنقیح الرائع فاضل مقداد اشاره ننموده است که این گونه مصادر نیز استخراج و آدرس آنان در پاورقی در کتاب ذکر شده است. ۵- تهیۀ فهارس متنوع و ارزشمند در آیات شریفه، احادیث، موضوعات، اعلام، اماکن، کتاب‌ها و غیر آنها که در پایان کتاب ذکر شده‌اند از دیگر کارهای ارزشمند گروه تحقیق بوده است. ۷ - پانویس
۸ - منبعنرم افزار جامع فقه اهل بیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). رده‌های این صفحه : کتاب شناسی
|